La Ruta del Flamenco: op zoek naar het Vlaamse verleden van de Canarische eilanden

Wist je dat tientallen welgestelde Vlamingen in de 16de eeuw naar de Canarische eilanden verhuisden en er een belangrijke rol speelden? Ons consulaat in Tenerife wijdde er een tentoonstelling aan: ‘De Vlaming achterna – Vlaanderen op de Canarische eilanden’.

De Canarische eilanden – met onder meer Tenerife, Gran Canaria en Lanzarote – doen menig Belg zalig wegdromen. Een overvloed aan zon, zee en strand, maar ook spectaculaire natuur; het jaar door aangename subtropische temperaturen…

Aantrekkelijk voor Belgen

Deze paradijselijke eilanden zijn dan ook een toeristische hotspot met ruim 12 miljoen toeristen per jaar. Ook de Belgen trekken er massaal naar toe. In 2019 – net voor corona – waren er dat maar liefst 434.622! In 2021 – nog steeds een coronajaar – vonden er 246.839 Belgen hun vakantiebestemming.

Bovendien verblijven er ook een pak Belgen. 3.761 landgenoten hebben zich ingeschreven op ons consulaat in Tenerife. Maar volgens de Canarische gemeenten zouden er zowat 20.000 Belgen een verblijfkaart hebben.

Vlaamse handelaars

Velen beseffen allicht niet dat er een kleine 500 jaar geleden al intense banden bestonden tussen onze contreien en deze eilanden vlak voor de kust van zuidelijk Marokko. Na de verovering van de eilanden door Spanje in de 15de eeuw – onder Albrecht en Isabella – vestigden er zich in de 16de eeuw tientallen Vlamingen.

De meesten waren welgestelde handelaars en plantagehouders. Onze regio maakte toen immers deel uit van het Spaanse rijk en de nieuw ontdekte gebieden oefenden een grote aantrekkingskracht uit. De Canarische eilanden vormden de laatste stop van de schepen op weg naar de ‘Nieuwe Wereld’, net vóór de oversteek van de Atlantische Oceaan.

Bruggeling Luis Vandewalle

Een bekend personage is Louis (Luis) Vandewalle, handelaar in suiker, graan, wijn en kunst. Deze Bruggeling week uit naar het Canarische eiland La Palma in 1530 toen zijn stad als handelscentrum aan invloed verloor. Daar groeide hij uit tot één van de meest respectabele figuren van zijn tijd.

Vandewalle ontpopte zich onder meer als een mecenas die zijn rijkdom gebruikte om kerken en kloosters vol te stouwen met Vlaamse kunstwerken uit de 16de eeuw. En hij was niet de enige. Vandaag beschikken de Canarische eilanden over de 2de grootste collectie van Vlaamse kunst uit de 16de en 17de eeuw in Spanje, na het Prado in Madrid.

Ook tal van namen van huizen, straten en dorpjes verwijzen nog naar dat Vlaamse verleden. Zo is het plaatsje Bandama, op Gran Canaria, een verbastering van de Vlaamse familienaam Van Damme.

Afstammeling Facundo Fierro

Een dergelijke opvallende band met ons land kon het Belgisch consulaat op Tenerife niet links laten liggen. Toen onze consul Patrizio Ventura dit jaar de Canarische schilder Facundo Fierro ontmoette, rees dan ook de idee om een tentoonstelling te organiseren om die band met onze contreien in de verf te zetten.

Kunstenaar Fierro is zelf een afstammeling van Luis Vandewalle én groot bewonderaar van de Vlaamse meesters van de 16de en de 17de eeuw. Hij laat zich trouwens inspireren door hun techniek en hun werken. Al vele jaren poogt hij in zijn eigen werk de link te leggen tussen de Vlaamse inwijkelingen van weleer en de Canarische eilanden van vandaag.

La Ruta del Flamenco

Het Museum voor Schone Kunsten in Santa Cruz de Tenerife stelde 2 zalen ter beschikking voor de expo ‘De Vlaming achterna – Vlaanderen op de Canarische eilanden’ (La Ruta del Flamenco – Flandes en Canarias). De hele maand oktober konden de bezoekers genieten van de knappe schilderijen die op zoek gaan naar dat Vlaamse verleden, onder meer via imaginaire portretten. Maar ook het nieuwe Belgische paspoort, doorspekt met Belgische stripfiguren, werd er voorgesteld. Op die manier legde de expo een link tussen de reizigers uit een ver verleden en die van vandaag.

In totaal bezochten een 500-tal mensen de tentoonstelling. Onder hen professoren in kunst en geschiedenis, lokale kunstenaars, ambtenaren belast met cultuur en natuurlijk ook geïnteresseerde Belgen. De plaatselijke pers heeft ruimschoots bericht over het evenement.

De eerste en enige spoorweg

Mogelijk breit consul Ventura een vervolg aan het initiatief om een andere weinig gekende band te belichten. Aan het eind van de 19de eeuw en in de eerste helft van de 20ste eeuw was België immers ook heel actief op de Canarische eilanden, onder impuls van de toenmalige Belgische consuls.

Zo realiseerde ons land er de eerste en enige spoorweg, meer bepaald de tramway van Tenerife (Tranvía de Tenerife), ingehuldigd in 1901. Tenerife vormde ook een halte op de route Antwerpen-Matadi van de Belgische Maritieme Compagnie (BMC). In 1956 participeerde diezelfde BMC voor 12,5% in de bouw van de teleferiek van Tenerife.