Staatsbezoek Zuid-Afrika: eerbetoon aan strijd tegen apartheid en inzetten op duurzame ontwikkeling

Het allereerste staatsbezoek van België aan Zuid-Afrika, in maart 2023, zette onze gemeenschappelijke waarden en de duurzame ontwikkeling in de kijker. Ook de strijd tegen apartheid en voor vrijheid werd gehuldigd.

Bij een staatsbezoek ontmoet ons vorstenpaar de staatshoofden van het bezochte land. Dat maakt het tot een bezoek op het hoogste diplomatieke niveau tussen 2 landen. En dat vormt telkens een unieke gelegenheid om de banden aan te halen, zowel op politiek, economisch, academisch als cultureel vlak.

In het kielzog van ons vorstenpaar reist immers een hele delegatie mee. Zo zijn ze steevast vergezeld door onder meer de minister van Buitenlandse Zaken en de minister-presidenten van de gemeenschappen en gewesten, naast vertegenwoordigers van Belgische bedrijven en universiteiten.

Na Litouwen vorig jaar was in maart 2023 Zuid-Afrika aan de beurt, een solide partner die net als België een pleitbezorger is van het multilateralisme en van vrede en veiligheid op de Europese en Afrikaanse continenten. Bovendien is Zuid-Afrika uitgegroeid tot regionale grootmacht en een belangrijke wereldspeler die een voorname rol kan spelen, bijvoorbeeld voor vrede in Oost-Congo.

Zo is Zuid-Afrika het enige Afrikaanse land dat lid is van de G20 – de 20 grootste economische machten in de wereld – en van de BRICS – de club van groeilanden met Brazilië, Rusland, India en China. Het land streeft ook goede relaties na met de Westerse landen om het economisch herstel alle kansen te geven.

België is een van de voornaamste commerciële partners van Zuid-Afrika. In 2021 was ons land de 10de grootste klant en binnen de EU zelfs de 3de grootste. Voor België is Zuid-Afrika de 37ste klant en de 24ste leverancier. Wij voeren vooral diamanten, wagens en tractoren in terwijl we voornamelijk farmaceutische producten en energie uitvoeren. België wil duidelijk meer investeren in Zuid-Afrika omdat het als meest geïndustrialiseerde land en meest gediversifieerde economie van Afrika veel potentieel heeft.

Hoewel het staatsbezoek de blik resoluut naar de toekomst wendde, was het ook cruciaal om aandacht te schenken aan het verleden. Zuid-Afrika ging immers jarenlang gebukt onder ‘apartheid’, een brutale scheiding van rassen – blank, zwart, gemengd – waaraan pas officieel een einde kwam met het presidentschap van Nelson Mandela in 1994. Door een krans te leggen op het memoriaal Freedom Park wilde ons vorstenpaar de slachtoffers van de apartheid herdenken en, meer algemeen, alle Zuid-Afrikanen die hun leven gaven voor vrijheid en democratie.

De Koning en de Koningin bezochten tevens het museum Hector Pieterson dat de opstand van de scholieren herdenkt die zich verzetten tegen het verplichte gebruik van het Afrikaans in het klaslokaal, een taal die geassocieerd werd met de heersende blanke minderheid. Bij die protesten werd Hector Pieterson, een jongen van 12 jaar, door de apartheidspolitie neergeschoten.

Met eerbied voor het verleden stond het bezoek in het teken van de toekomst. En die toekomst brengt onder andere dringende uitdagingen met zich mee zoals de groene energietransitie. In Johannesburg werd het bedrijf Beka-Schréder bezocht, een mooie vitrine van een geslaagde Belgische investering in Zuid-Afrika die zelfs uitstraalt tot in heel Sub-Saharaans Afrika. Beka-Schréder produceert publieke verlichting op zonne-energie.

Ook een bezoek aan Battery Test Bed stond op het programma. Dat recent opgericht laboratorium, gefinancierd door Vlaanderen, test nieuwe technieken uit om batterijen beter aan te passen aan de lokale klimatologische en technische omstandigheden in Zuid-Afrika. 

Tijdens de coronapandemie heeft ons land er sterk voor geijverd opdat ook de armere landen hun eigen vaccins zouden kunnen maken. Want zo zijn ze minder afhankelijk van het Westen. Samen met onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de EU heeft België daartoe een ‘mRNA tech transfer hub’ in Zuid-Afrika ondersteund. Bedoeling is om de lokaal ontwikkelde vaccinexpertise achteraf uit te voeren naar andere landen in Afrika en zelfs over de hele wereld.

Ons vorstenpaar bezocht die vaccinhub die de vrucht is van een samenwerking tussen de Zuid-Afrikaanse bedrijven Afrigen en Biovax en de Belgische ondernemingen Univercells en ETheRNA. Zuid-Afrika en de andere betrokken landen zullen nu beter in staat zijn om zelf snel te reageren in geval er een nieuw schadelijk virus opduikt.

Als voornaam exportland van diamanten kon een bezoek aan de diamantsector niet ontbreken. Onze Koning ontmoette medewerkers van een diamantbedrijf die hem toonden hoe diamanten geslepen worden.

Diverse bezoeken stelden de jeugd op het voorplan. Zo hield de delegatie halt in het Skate Park van Johannesburg, een lokale skateschool die zich toelegt op de creatieve opleiding van jongeren uit voornamelijk achtergestelde milieus. Onze Koning waagde het er zelfs op om op een skateboard te stappen, onder aanmoediging van de talrijk aanwezige jeugd. De skateschool wordt gefinancierd door de Brusselse start-up The Skateroom. 

Koning Filip na    m ook deel aan een ronde tafel rond de versterking van de jeugd (youth empowerment). Doel: de lokale diamantindustrie opkrikken door onder meer vorming en uitwisseling van goede praktijken. Voor Koningin Mathilde stond een bezoek aan het kinderdagverblijf Emuseni op het programma, gelegen in de beroemde volkswijk Soweto. De Belgische vzw VVOB, partner van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking,  organiseert er opleidingen van het personeel.

Het staatsbezoek bood ook ruime opportuniteiten aan de academici in de delegatie om hun Zuid-Afrikaanse collega’s te ontmoeten. Zo bezocht ons vorstenpaar de universiteit van West-Kaap in Kaapstad die al vele jaren intens samenwerkt met de Universiteit Gent en de Vrije Universiteit Brussel. Focus lag op de digitale inclusie waardoor ook jongeren uit achtergestelde milieus een opleiding kunnen volgen en werk vinden.

Het drukgevulde bezoek van 4 dagen liet voldoende ruimte om de diverse aspecten van onze samenwerking en relatie te benadrukken. Op het terrein toonde het duidelijk aan dat de banden tussen België en Zuid-Afrika heel sterk zijn.

Dit allereerste staatsbezoek van ons land aan Zuid-Afrika en dit eerste staatsbezoek van ons vorstenpaar aan Afrika was dan ook meer dan nuttig en nodig. De volgende prinselijke economische missie in mei 2023 onder leiding van Prinses Astrid leidt ook naar Afrika, meer bepaald Senegal.