Niemand is veilig tot iedereen veilig is

‘Niemand is veilig tot iedereen veilig is’. Deze mantra formuleert een heldere richtlijn voor hoe we de covidpandemie wereldwijd moeten aanpakken. Want het klopt volledig: geen enkel land ter wereld zal veilig zijn voor COVID-19 totdat alle landen veilig zijn.

Alle landen moeten dus de mogelijkheid hebben hun bevolking te vaccineren. De mondiale vaccinatiecampagne verloopt echter te traag en bovendien onevenwichtig, vindt België. Daarom roept het de internationale gemeenschap op een versnelling hoger te schakelen.

Ons land zelf doet diverse inspanningen om de situatie te verhelpen. Op korte termijn wil het de huidige pandemie overwinnen. Op langere termijn zal het de gezondheidsstelsels versterken en de wereldwijde productiecapaciteit verhogen. Doel: de armere landen – de zogenaamde Low and Middle Income Countries – in staat stellen de respons tegen een toekomstige pandemie zelf in handen te nemen.

• Volgens België is het COVAX-initiatief het beste mechanisme om wereldwijd een eerlijke verdeling van vaccins te garanderen (zie kader). Ons land ondersteunt COVAX met 4 miljoen euro in 2021 via Team Europe, de gebundelde inzet van de EU die momenteel 2,47 miljard euro bedraagt.
   
• Daarnaast zal het tegen eind 2021 ruim 8 miljoen vaccindosissen schenken, hoofdzakelijk via COVAX. In juli werden alvast circa 187.000 AstraZeneca-vaccins gedoneerd aan Armenië, de levering vond plaats op 5 september. In augustus doneerde ons land meer dan 1 miljoen AstraZeneca-vaccins aan de Afrikaanse partnerlanden van België. De leveringen worden verwacht in september. Vanaf de herfst worden ook donaties met Johnson&Johnson- en Moderna-vaccins mogelijk. Dat zal toelaten gemiddeld 1 miljoen vaccins of meer per maand te doneren.
   
• Van bij het begin van de pandemie in 2020 heeft België zijn partnerlanden bijgestaan met beschermingsmateriaal, zuurstof en testcapaciteit. Dat gebeurde onder meer via het Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel. Ons land blijft paraat staan met technische en financiële steun om de uitrol van vaccinatiecampagnes in de partnerlanden te ondersteunen.
   
• België biedt ook noodhulp aan landen die daar een beroep op doen via het “Europees Mechanisme voor Civiele Bescherming” (UCPM). Ons urgentieteam B-FAST leverde tot nu toe aan: Guinee (760.000 mondmaskers), India (9000 flesjes Remdisivir), Nepal (1 miljoen chirurgische maskers, 2000 nasale zuurstofkatheters), Namibië (125.600 KN95-maskers) en Tunesië (ca 17.000 flacons geneesmiddelen en medisch materiaal voor intensieve zorg, beschermingsmiddelen). Daarnaast doneerde ons land ook 150.000 vaccindosissen aan Tunesië.

Sterkere gezondheidssystemen

• België wil gezondheidssystemen versterken opdat ze de huidige en toekomstige pandemieën aankunnen. In 2020 schonk ons land daartoe 4 miljoen euro extra aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
   
• De Belgische Ontwikkelingssamenwerking zet in op solide gezondheidssystemen in de partnerlanden, zonder de impact van gender, milieu, voeding, sanitaire voorzieningen en sociale bescherming uit het oog te verliezen. Ze gaat daarbij uit van het One Health-principe: de gezondheid van de mens is onlosmakelijk verweven met de gezondheid van dieren en van de leefomgevingen.
   
• België pleit voor een globaal kader voor pandemieën in de vorm van een pandemieverdrag. Daarin moet voldoende aandacht gaan naar sterkere gezondheidssystemen, universele ziekteverzekering, gelijke toegang tot geneesmiddelen in tijden van crisis, mensenrechten, preventie (gezonde lucht en dieet, beweging) en de One Health-benadering.

Vaccinproductie opschalen

• België wil de mondiale gezondheidsarchitectuur versterken en uitbouwen (“build back better”) opdat alle landen een betere toegang verkrijgen tot vaccins, geneesmiddelen en gezondheidstechnologieën. Daarom zoekt het mogelijkheden om de productiecapaciteit van vaccins in de wereld te verhogen, vooral in Afrika. Het sluit zich dan ook aan bij de ambitie van de Afrikaanse Unie om in te zetten op lokaal geproduceerde vaccins.
   
• De EU wil minstens 1 miljard euro investeren in betere gezondheidssystemen in Afrika. Ons land draagt zijn steentje bij en zoekt momenteel opportuniteiten om op korte termijn bijstand te verlenen aan Senegal, Rwanda en Zuid-Afrika voor de lokale productie van COVID-19-vaccins.
   
• Een eerste concreet initiatief behelst de ondersteuning van de productie van vaccins en medicijnen in Senegal. België bestemt daarvoor 500.000 euro uit de gouvernementele samenwerkingsportefeuile. Zo zullen een aantal workshops Senegal ondersteunen met het structureren van zijn farmaceutische industrie, onder meer binnen de farma-hub Pharmapolis. Het Belgische privébedrijf Univercells zal het Institut Pasteur Dakar bijstaan om zelf COVID-19-vaccins te produceren. Ook Bio-invest – de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden – volgt het dossier van lokale vaccinproductie in het Institut Pasteur Dakar op.
   
• België ondersteunt C-TAP (Covid-19 Technology Access Pool), een mechanisme waarmee de WHO de transfer van technologieën, data en licenties wil vergemakkelijken. Kennisdeling is immers essentieel om de mondiale vaccinproductie op te drijven.

Handel en gezondheid

• België roept op tot een betere verdeling door exportbeperkingen op te heffen voor COVID-19-vaccins en ingrediënten. TRIPS – de Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) – moet optimaal benut worden om lokale productie van vaccins mogelijk te maken.

Productie en export

• België speelt al jarenlang een leidende rol in de farma- en biotechsector. Niet alleen wat onderzoek & ontwikkeling (O&O) betreft, maar ook qua klinische testen, productie, logistiek en export. Ons land is zelfs de Europese nr. 1 in biofarmaceutische O&O-uitgaven per inwoner (elke dag 13 miljoen euro in 2020), nr. 2 in aantal patentaanvragen per inwoner en nr. 3 in aantal klinische testen.
   
• België draagt actief bij aan onderzoek & ontwikkeling van COVID-19-vaccins, onder meer via zijn lange traditie van investeringen in O&O. Ons land schonk ook 5 miljoen euro aan de Coalition for Epidemic Preparedness and Innovation (CEPI), een platform van private en publieke spelers die de handen in elkaar slaan om sneller vaccins te ontwikkelen.
   
• Ons land produceerde al honderden miljoenen COVID-19-vaccins, onder meer in afdelingen van Pfizer, Johnson & Johnson en GSK/CureVac. Veel kleinere biotechbedrijven zoals Univercells en Eurogentec verrichten pionierswerk rond productie.
   
• Sinds begin februari 2021 voerde ons land al 435 miljoen vaccindosissen uit (vooral Pfizer), twee derde van de totale EU-export (cijfer van 6 september 2021).
   
• België beschikt over belangrijke internationale logistieke hubs voor de wereldwijde verdeling van COVID-19-vaccins, met name de luchthavens van Brussel en Luik en de haven van Antwerpen. Alle hebben sterk geïnvesteerd in doeltreffend transport van temperatuurgevoelige producten zoals vaccins, wat zijn vruchten heeft afgeworpen. Brussels Airport wordt zelfs internationaal erkend als Centre of Excellence. De haven van Antwerpen staat aan de spits van het zeetransport van farmaceutische producten in gekoelde containers.
   
• Sinds april 2020 maakt de luchthaven van Luik – als enige in Europa - deel uit van een VN-netwerk van 9 luchthavens wereldwijd voor de verdeling van medisch en humanitair materiaal. Sindsdien werden maandelijks via Luik honderden miljoenen maskers, medische handschoenen, testkits en beademingstoestellen over de hele wereld verdeeld.